“Deze liggen al een half jaar op mijn nachtkastje”. Charles gooit een pakje antidepressiva op tafel. “Ik voel me onrustig, kan me niet concentreren en voel me gewoon niet goed. Soms merk ik zelfs dat ik in gezelschap tril. Dus ik ben naar de huisarts gegaan, die adviseerde me therapie en medicijnen.” Ik ben verbaasd dat ik hem nu voor het eerst spreek, want er zijn inderdaad wachtlijsten in de zorg, maar een half jaar? Hij had zich echter niet aangemeld. “Ik weet niet waarom ik me maar niet aanmeldde, en waarom ik die medicijnen nog steeds niet ingenomen heb. Maar goed, hier ben ik nu. Zeg jij het maar."
Helaas kan ik nog steeds niet in een glazen bol kijken. Ook al heb ik meer dan 25 jaar ervaring als psycholoog. Ieder mens is anders, ieder probleem is anders. De man tegenover mij kwam rustig en beheerst over. Er was niets te merken van zijn onrust. Hij vertelde verder over de problemen. Dat hij zich soms niet goed kon concentreren, bijvoorbeeld als hij thuis de boekhouding aan het doen was in een hoek van de woonkamer. Ik meende me te herinneren dat op het aanmeldingsformulier stond, dat hij twee kinderen had en vroeg me, of hij die boekhouding dan deed als ze op school waren, of dat ze dan ook thuis waren. “Nee, maar die zijn groot genoeg, die redden zichzelf wel, ik hoef er niet voortdurend bij te blijven, kan best even voor mezelf werken. Ik vind het ook niet erg als ze af en toe wat vragen, of als ik ze even bij hun huiswerk moet helpen”.
Toen we verder spraken, werd me duidelijk dat deze boekhouding op zondag werd gedaan, aangezien Charles zes dagen per week werkte. “Maar niet van die lange dagen hoor, soms begin ik pas om elf uur en ben ik om zes uur al klaar, dus dan kan ik ’s morgens het huishouden doen. Dat komt goed uit, want mijn vrouw werkt fulltime. Zij is al om vijf uur klaar en kan dan mooi koken, we hebben het perfect geregeld samen”. Ja ja, daar kan het dus niet aan liggen. Dat wilde hij over brengen. Maar volgens mij hoef je geen psychologie gestudeerd te hebben om zo’n recept voor overbelasting te herkennen. Toch?
Bij een echte depressie zal ik mensen zeker adviseren om antidepressiva te nemen, in combinatie met therapie. Maar nu ik dit verhaal hoorde, twijfelde ik, of er wel echt sprake was van een depressie. Ik hoorde wel de symptomen van depressie; zowel de geestelijke (lusteloosheid, machteloosheid, piekeren), als de lichamelijke (gebrek aan energie, hoofdpijn, druk op de borst, hartkloppingen en duizeligheid), maar vooral die lichamelijke symptomen komen ook erg overeen met overbelasting. En daar kun je vervolgens ook lusteloos en machteloos van worden, en gaan piekeren.
Gelukkig hebben we een supersimpel instrument om het verschil tussen stress en depressie te meten. Terluin & Terluin publiceerden in 2008 een artikel over de 4DKL, een korte vragenlijst die in vijf tot tien minuten duidelijk maakt of er sprake is van stress (spanningsklachten), depressie, angst en somatisatie (waarbij het lichaam reageert op spanning en stress, maar op een gegeven moment zelfs ‘overdreven’ reageert). Deze vragenlijst is ontwikkeld voor huisartsen, maar wordt nog niet zo vaak gebruikt. Ik nam hem de 4 DKL af en er bleek duidelijk sprake zijn van ‘distress’(aspecifieke spanningsklachten). Hij scoorde ook hoog op de andere onderdelen, maar het was mij naar aanleiding van zijn verhaal plus de uitslag duidelijk, dat de depressieve klachten veroorzaakt werden door stress.
Zijn weerzin tegen de antidepressiva komen wellicht uit een onbewust vermoeden, dat er meer aan de hand was dan depressie, dat die depressieve gevoelens wellicht ergens anders door veroorzaakt werden. Gelukkig hadden we – dankzij zijn openheid - al in ons eerste gesprek de kern te pakken. We zijn aan de slag gegaan met Mindfulness. Ook spraken we over het inrichten van je leven met respect voor jezelf. Als je je moet concentreren, moet je ergens gaan zitten waar je niet gestoord wordt en in alle rust kunt werken. Je kan niet van jezelf verwachten dat je enkele uren achter elkaar geconcentreerd werkt, deel het werk liever op in een paar blokken en gun je zelf even een korte pauze (even koffie halen, of iets anders doen, een paar minuutjes mediteren, de vaatwasser uitruimen of wat dan ook wat jouw hoofd even rust geeft). En bouw herstel in. Zes dagen werken en op de zevende dag nog gauw even de boekhouding bijwerken is erg veel. Als je dan ook nog een gezin hebt en een deel van het huishouden voor je rekening neemt, ligt overbelasting voor de hand.
We spraken af dat er één ochtend in de week hulp in de huishouding kwam (als je beiden fulltime werkt is dat bijna een must) en dat hij één dag in de week helemaal vrij zou nemen. Ik stimuleerde hem om een hobby te nemen, om gewoon eens met iets totaal anders bezig te zijn en dat deed hij. Het liefst op die vrije dag, dat je echt even niet aan je werk kunt denken. Hij ging sporten (hardlopen) en deed dagelijks een Mindfulness oefening.
Wat ik fantastisch vind, is dat Charles alles wat ik adviseerde direct in de praktijk bracht. Hij is een harde werker en op dezelfde manier waarop hij zijn werk en huishouden aanpakt, pakte hij nu zijn herstel aan. Hij zei dat het ook heel goed voelde, dat deze aanpak bij hem paste. Bij het vijfde gesprek (met om de week een consult, dus na tien weken) herhaalden we de afname van de 4DKL en hij bleek op alle onderdelen vooruit gegaan.
Die antidepressiva kunnen in het pakje blijven. We spraken af, dat we over twee maanden weer even contact zouden hebben om te bespreken of er nog een paar gesprekken nodig zijn. Maar volgens mij is de boodschap wel aangekomen en kan Charles het verder alleen.